Dary Ducha Świętego

 

W katechezach poświęconych Osobie Ducha Świętego, zebranych w cykl Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, jak również w encyklice Dominum et Vivificantem, Jan Paweł II porusza temat darów Ducha Świętego, które należą do podstawowych środków duchowego rozwoju obok sakramentów, praktyki cnót teologalnych i modlitwy[1]. Według Jana Pawła II, „podstawowym darem Ducha jest łaska uświęcająca (gratia gratum faciens), wraz z którą otrzymujemy cnoty teologalne: wiarę, nadzieję i miłość oraz wszystkie cnoty wlane (virtutes infusae), które usprawniają nas do działania w Duchu Bożym. Oprócz tego, do nadprzyrodzonego wyposażenia duszy, oświeconej łaską z nieba, należą dary Ducha Świętego. W odróżnieniu od charyzmatów, które są uzdolnieniami udzielonymi niektórym dla pożytku bliźnich, te dary Ducha zostają ofiarowane wszystkim, ponieważ mają służyć uświęceniu i udoskonaleniu osoby”[2]. Papież wyjaśnia, że „w języku teologicznym i katechetycznym miano darów Ducha Świętego zastrzeżone jest dla tych szczególnych Bożych energii, które Duch Święty rozlewa w duszy człowieka, aby wydoskonalić w nim nadprzyrodzone cnoty i dać ludzkiemu duchowi zdolność działania na sposób Boski”[3].

Życie duchowe nie jest możliwe bez wewnętrznego działania Ducha Świętego. Dlatego w encyklice Dominum et Vivificantem Papież pisze, że Bóg w Trójcy Świętej, bytując na sposób międzyosobowego daru, udziela się w Duchu Świętym człowiekowi jako Dar. W ten sposób od wewnątrz przemienia jego życie oraz sprawia, że dojrzewa i umacnia się człowiek wewnętrzny czyli duchowy. Człowiek staje się mieszkaniem Ducha Świętego, Jego świątynią[4]. Ojciec Święty podkreśla, że jak Kościół otrzymuje różnorodność darów, tak i chrześcijanin w swoim indywidualnym życiu obdarzony jest darami Ducha Świętego. Otrzymuje je w konkretnej sytuacji egzystencjalnej, w jakiej się znajduje i na miarę jego miłości do Boga, będącej początkiem jego powołania i duchowej drogi. Nawiązując do wydarzenia Pięćdziesiątnicy, przypomina, że pełnia darów dana jest każdemu. W niej zawiera się ich wielość i różnorodność, która wzbogaca wszystkie aspekty życia człowieka[5]. 

O darach Ducha Świętego pisze już w Starym Testamencie prorok Izajasz, przypisując mesjańskiemu królowi ducha mądrości i rozumu, ducha rady i męstwa, ducha wiedzy i bojaźni Pańskiej (por. Iz 11, 2). W wersecie trzecim jeszcze raz wymieniony jest dar bojaźni Pańskiej, który w greckiej Septuagincie i łacińskiej Wulgacie św. Hieronima zostaje zastąpiony darem pobożności. W ten sposób jest siedem darów. Do nich w swoim nauczaniu nawiązuje Jezus Chrystus (por. Łk 4, 18). Zatem chrześcijanin otrzymuje dary Ducha Świętego, które będąc obecne w Jezusie, sprawiają, że staje się do Niego podobny[6].

Jan Paweł II, opierając się na nauce św. Tomasza z Akwinu oraz innych teologów i katechetów, wyjaśnia, jakie jest bogactwo i działanie Darów, których udziela Trzecia Osoba Boska. Pierwszym z nich jest dar mądrości, dzięki któremu Duch Święty oświeca rozum, prowadzi do poznania najwyższych prawd objawionych, rzeczywistości Bożych i życia duchowego oraz kształtuje zdrowy i prawidłowy sąd spraw wiary i chrześcijańskich zasad postępowania wedle Bożej prawdy. Jest to sąd godny człowieka duchowego, a nie zmysłowego (por. 1 Kor 2 ,14-15; Rz 7, 14)[7]. Dar ten pomaga zrozumieć pierwotną istotę dobra i zła. Zatem człowiek przez swoje życie ma zmierzać do celu, którym jest dobro ustanowione przez Mądrość Bożą jako odwieczne prawo[8].

Mądrość związana jest z miłością i prawdą, ponieważ mędrzec to człowiek, który kocha prawdę i jej szuka (por. Syr 14, 20-27)[9]. Poprzez akt stwórczy człowiek staje się uczestnikiem Mądrości Boga[10]. Tą Mądrością jest Jezus Chrystus. Maryja, nazywana Stolicą Mądrości, zachęca do przyjęcia Go i posłuszeństwa Jego woli (por. J 2, 5)[11]. Dlatego Jan Paweł II, nawiązując do wypowiedzi św. Pawła, wskazuje na istniejącą różnicę między mądrością ludzką a Mądrością Bożą, Mądrością Krzyża (por. 1 Kor 1, 20-24)[12]. Kierując się mądrością ludzką, człowiek zamyka się na Boga i na dar zbawienia, który przynosi w Jezusie. Sprowadza ją do wiedzy o tym, jak dobrze żyć[13]. Nawiązując do księgi Przysłów, Ojciec Święty przypomina, że początkiem mądrości jest bojaźń Pańska (por. Prz 1, 7)[14]. Istniejący związek prawdy z wolnością, który wyraża więź między mądrością a wolą Bożą, ma wpływ i znaczenie dla życia ludzi świeckich na płaszczyźnie społeczno-ekonomicznej i społeczno-politycznej[15]. Ludzie starsi zaś służą swą mądrością młodszym pokoleniom, stając się dla nich jej inspiratorem i świadkiem przeszłości[16]. Na świeckich spoczywa odpowiedzialność sprzymierzania nauki z mądrością tak, aby w jej duchu wszelkie nowe odkrycia człowieka czynić bardziej ludzkimi[17].

Dar rozumu zaś jest to „dar szczególnej przenikliwości, udzielonej przez Ducha i pozwalającej rozumieć całą głębię i wzniosłość Słowa Bożego”[18], jak również rozróżniać między dobrem a złem, prawdą a kłamstwem[19]. Dar wiedzy poprzez wewnętrzne oświecenie polega na dostrzeganiu w świecie Bożej obecności i odróżnianiu jej od rzeczywistości materialnej[20]. Dar rady dzięki nadprzyrodzonej zdolności umożliwia człowiekowi kierowanie swoim życiem w chwilach trudnych wyborów i decyzji, jak również pomoc w tym innym ludziom (rządzenie i kierowanie innymi)[21].

Duch Święty obdarza także darem męstwa, poprzez który wzmacnia ludzką wolę i uzdalnia go do czynnego i wytrwałego znoszenia przeciwności, trudów, cierpienia, nawet za cenę życia[22]. Poprzez dar pobożności Trzecia Osoba Boska kieruje serce człowieka ku Bogu, budząc w nim uczucia, myśli i modlitwy, które wyrażają postawę synostwa wobec Ojca objawionego przez Chrystusa”[23]. Ostatnim wymienianym darem jest dar bojaźni Bożej. Przez ten dar Duch Święty pobudza do szacunku wobec Boga i Jego woli oraz rodzi pragnienie do życia zgodnie z nią, co nie jest bojaźnią niewolniczą, ale płynącą z miłości bojaźnią synowską[24].

Jan Paweł II zauważa, że przedstawiona przez niego nauka o darach Ducha Świętego staje się pożyteczna dla życia duchowego, ponieważ wskazuje drogę oraz pomaga wychowywać innych do nieustannego dialogu z Duchem Świętym i pełnego miłości poddania się Jego kierownictwu. W życiu Jezusa zapowiedź proroka Izajasza (por. Iz 11, 2) wskazuje na Jego doskonałość, zaś w życiu chrześcijanina wskazuje kluczowe elementy dynamiki życia wewnętrznego, która przebiega w następującym kierunku: „rozumienie (dar mądrości, wiedzy i rozumu), podejmowanie decyzji (dary rady i męstwa), wytrwałość i dojrzewanie w osobowej więzi z Bogiem, zarówno przez życie modlitewne, jak i przez przestrzeganie ewangelicznych zasad postępowania (dary pobożności i bojaźni Bożej)”[25]. Dlatego Papież zachęca do wsłuchiwania się w głos Ducha Świętego, Daru, który został objawiony przez Stary i Nowy Testament. On jako miłość udziela się chrześcijaninowi poprzez różnorodne znaki i dary[26].

Papież pisze, że dzięki darom Ducha Świętego wierzący mogą nawiązać osobową i głęboką relację z Ojcem, zachowując wolność dzieci Bożych; ich czyny zostają przebóstwione, co oznacza współbrzmienie z Bożym sposobem myślenia, kochania i działania. W ten sposób świeccy dają w świecie świadectwo o Trójcy Świętej. Dary Ducha Świętego uzdalniają do naśladowania doskonałości Bożej (por. Mt 5, 48). Udziela ich pojedynczym osobom, jak również całej wspólnocie Kościoła[27].

Jan Paweł II podkreśla rolę darów Ducha Świętego w życiu rodziny. Dzięki sakramentowi małżeństwa rodzice zostają nimi wzbogaceni po to, żeby wypełnić swe posłannictwo wychowawcze, pomagając swym dzieciom w ludzkim i chrześcijańskim wzrastaniu i dojrzewaniu[28].

s. Izabela Iwańska, fragment książki „Trynitarny wymiar duchowości laikatu w nauczaniu Jana Pawła II”.

 

 

 

[1] „Życie moralne chrześcijan jest podtrzymywane przez Dary Ducha Świętego. Są one trwałymi dyspozycjami, które czynią człowieka uległym, by iść za poruszeniami Ducha Świętego. Siedmioma darami Ducha Świętego są: mądrość, rozum, rada, męstwo, umiejętność, pobożność i bojaźń Boża. Chrystus, Syn Dawida, posiada je w całej pełni. Dopełniają one i udoskonalają cnoty tych, którzy je otrzymują. Czynią wiernych uległymi do ochotnego posłuszeństwa wobec natchnień Bożych” (KKK 1830 –1831; por. A. Marchetti, Zarys teologii życia duchowego, t. 1, s. 35; zob. także Y. Congar, Wierzę w Ducha Świętego. „Panem jest Duch i daje życie” (2 Kor 3, 17), s. 165-170). Temat darów Ducha Świętego rozwija wielu teologów, zob. M. Chmielewski, Vademecum duchowości katolickiej. 101 pytań o życie duchowe, s. 78-79; D. Wider, Duchowość dla wszystkich, s. 132; A. Marchetti, Zarys teologii życia duchowego, t.1, s. 36; J.W. Gogola, Teologia komunii z Bogiem, s. 99-100; R. Garrigou – Lagrange, Trzy okresy życia wewnętrznego. Wstęp do życia w niebie, Niepokalanów 1998, s. 72; L. Stachowiak, Dary Ducha dla potomka Dawidowego i Jego przyszłe powszechne Królestwo Pokoju (Iz 11, 1-10), w: Duch Święty – Duch Boży, red. L. Stachowiak, R. Rubinkiewicz, Lublin 1985, s. 29-31.

[2] Jan Paweł II, Kontynuujemy dzieło Ducha Świętego wśród nas. List do kapłanów na Wielki Czwartek, (1998), 3, OR (wyd. polskie) 4/1998, s. 5.

[3] Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 344-345.

[4] Por. DeV 58-59.

[5] Por. Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 344.

[6] Por. Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 345. „Według tradycji przejętej przez św. Tomasza, dary Ducha Świętego wymienione są w Piśmie jako istniejące w Chrystusie, zgodnie z tekstem Izajasza, ale obecne są także w duszy chrześcijańskiej, ukształtowanej na podobieństwo Chrystusa” (Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 345).

[7] Por. Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 346; FR 44;  Jan Paweł II, Konstytucja apostolska o uniwersytetach katolickich Ex corde Ecclesiae, 15.08.1990, 2.4; J. Kudasiewicz, Odkrywanie Ducha Świętego, s. 81; A. Marchetti, Zarys teologii życia duchowego, t. 1, s. 37.

[8] Por. VS 59.72.

[9] Por. FR 6.16.

[10] Por. FC 8.

[11] Por. FC 10; VS 120.

[12] Por. FR 23; VS 85.

[13] Por. RMi 11.

[14] Por. VS 29.

[15] Por. VS 99.

[16] Por. FC 27.43.

[17] Por. FC 8.

[18] Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 346.

[19] Por. J. Kudasiewicz, Odkrywanie Ducha Świętego, s. 81. „Pomaga zgłębiać prawdy objawione i do pewnego stopnia dostrzegać odblask wspaniałego piękna życia nadprzyrodzonego, które odsłania wiara” (A. Marchetti, Zarys teologii życia duchowego, t. 1, s. 37).

[20] Por. Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 346. „Przygotowuje duszę, by mogła pokonywać w sobie zauroczenie stworzeniami i udoskonala cnotę nadziei, dzięki całkowitemu zdaniu się na Boga” (A. Marchetti, Zarys teologii życia duchowego, t. 1, s. 38).

[21] Por. Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 346. „Udoskonala cnotę roztropności i pomaga w konkretnych wypadkach wybierać to, co dla duszy jest z większym duchowym pożytkiem” (A. Marchetti, Zarys teologii życia duchowego, t. 1, s. 37).

[22] Por. Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 346. „Dotyczy tego samego przedmiotu co i cnota męstwa, to jest mocy i wytrwałości w życiu duchowym. Cnota ułatwia i umacnia wysiłki woli, by mogła pokonywać przeszkody i dostosowywać się do woli Bożej. Natomiast dar działa dzięki Duchowi Świętemu, który umacnia duszę od wewnątrz, udzielając jej części swojej mocy, owszem, wszechmocy” (A. Marchetti, Zarys teologii życia duchowego, t. 1, s. 38).

[23] Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 346. „Wlewa w duszę uczucie dzięcięctwa Bożego oraz udoskonala cnotę sprawiedliwości. Sprawiedliwość bowiem skłania do uznawania i respektowania praw dotyczących innych osób, a w szczególności Boga” (A. Marchetti, Zarys teologii życia duchowego, t. 1, s. 38).

[24] Por. Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 347. „Jest dyspozycją, dzięki której unikamy obrazy Bożej. Jest on również oparciem dla cnoty umiarkowania. Nie jest to uczucie strachu ani niewolniczej bojaźni przed karą, lecz jest to synowska obawa i zatroskanie o to, by Ojcu niebieskiemu nie sprawić przykrości” (A. Marchetti, Zarys teologii życia duchowego, t. 1, s. 38).

[25] Jan Paweł II, Wierzę w Ducha Świętego Pana i Ożywiciela, s. 347.

[26] Por. tamże, s. 347.

[27] Por. Jan Paweł II, Kontynuujemy dzieło Ducha Świętego wśród nas. List do kapłanów na Wielki Czwartek, (1998), OR (wyd. polskie) 4/1998, s. 6.

[28] Por. FC 38.